آسیب شناسی بکارگیری عبارت "سرزمین اصلی" در قوانین مناطق آزاد تجاری- صنعتی (با تاکید بر منافع ایران در حفظ تمامیت ارضی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی دانشکده حقوق دانشگاه تهران

2 دکتری جغرافیای سیاسی و دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکده حقوق دانشگاه تهران

چکیده

استعمال عبارات در قوانین، می‌بایست مطابق با واقعیت‌های جغرافیایی و سیاسی هر کشور باشد. تمامیت ارضی در شش اصل از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصریح شده و به عنوان یکی از عناصر اصلی شکل دهنده اصل نهم این قانون محسوب می‌شود. این اصل از نسخه اول قانون اساسی پس از انقلاب اسلامی در سال 1357 تا کنون، به قوت خود باقی مانده است. تمامیت ارضی مبتنی بر قواعد و احکام شرعی، از جمله؛ وجوب حفظ نظام اسلامی و نفی سبیل و از دیدگاه علومی چون حقوق بین الملل و جغرافیای سیاسی نشانگر، ضرورت حفظ همبستگی سرزمینی و تکالیف دولت- ملت در قبال آن است. بر این اساس اصل احترام به تمامیت ارضی کشورها به عنوان یک از اصول حاکم بر حقوق بین الملل شکل گرفت، که خود بر اهمیت موضوع دلالت دارد. بنابراین این تحقیق تلاش دارد با روش تحلیل- توصیفی و مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به سوال زیر پاسخ دهد که؛ آیا بکارگیری عبارت "سرزمین اصلی" در قوانین مربوط به مناطق آزاد تجاری- صنعتی جمهوری اسلامی ایران که تلویحاً مستنثی شدن این مناطق از سرزمین اصلی(مادری) را هم به لحاظ شکل و نیز به لحاظ ماهیت متبادر می‌سازد با ساز و کارهای حاکم بر شرع و اصول قانون اساسی انطباق دارد؟ نتایج حاصله بیانگر آن است که بکارگیری واژگان در قوانین که از قدرت الزام آوری و استنادی برخوردار است می بایست به نحوی باشد که کمترین تعرضی را به اصول قانون اساسی وارد نیاورد به همین ترتیب چون عبارت سرزمین اصلی در تفکیک مناطق آزاد تجاری-صنعتی استعمال یافته است به طور مادی و معنوی با ساز و کارهای حاکم بر وضع قوانین که منبعث از قانون اساسی و شرع است، تناسب ندارد.

کلیدواژه‌ها


  1. پیشگاهی فرد، زهرا(1386) فرهنگ جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات انتخاب.
  2. جمالزاده، ناصر و مجتبی باباخانی(1396) کاربرد قاعده حفظ نظام در اندیشه فقهی- سیاسی امام خمینی، دو فصلنامه علمی-پژوهشی دانش سیاسی، سال سیزدهم، شماره اول، بهار و تابستان 1396، پیاپی 25.
  3. خمینی، روح الله(1379) صحیفه نور، جلد 19، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  4. خمینی، روح الله(بی تا) ولایت فقیه، حکومت اسلامی، فاقد انتشارات.
  5. رحمانی، محمد(1382) قاعده نفی سبیل از منظر فریقین، دو فصلنامه پژوهش‌های حکمت و فلسفه اسلامی(طلوع نور سابق)، شماره 6، تابستان 1382.
  6. روشن، حسن(1394) تحلیل اصل نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ماهنامه کانون، شماره 148-147.
  7. زارعی، بهادر و یاشار ذکی(1390) اصل تمامیت ارضی از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 78، زمستان 1390.
  8. سازمان ملل متحد(1394) منشور ملل متحد و اساسنامه دیوان بین المللی دادگستری، چاپ هفتم، تهران: مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد.
  9. ساعد، نادر(1383) مفهوم تمامیت ارضی در نظم حقوقی بین المللی، دوفصلنامه پژوهش حقوقی، صص 37-31
  10. ضیایی، سید یاسر(1390) جدایی طلبی در حقوق بین الملل، تقابل حق تعیین سرنوشت مردم و اصل احترام به تمامیت ارضی کشورها، فصلنامه پژوهش حقوق، سال سیزدهم، شماره 32، بهار 1390.
  11. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر(1396) حقوق اساسی، چاپ هجدهم، تهران: انتشارات بنیاد حقوقی میزان.
  12. علیدوست، ابوالقاسم(1383) قاعده نفی سبیل، فصلنامه مقالات و بررسی‌ها، دوره 37، شماره 4، زمستان 1383.
  13. غروی نائینی، محمد حسین(1382) تنبیه الامه و تنزیه المله، ترجمه: جواد ورعی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  14. قاسمی، محمدرضا(1397) گزارش کارشناسی پرونده‌های دیوان عدالت اداری، موضوع: تقاضای ابطال یاده مصوبه از هیات وزیران و شورای عالی بیمه که عبارت سرزمین اصلی در مقابل مناطق آزاد در آنها بکار رفته است، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان
  15. قاضی، ابوالفضل(1398) حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات بنیاد حقوقی میزان
  16. کعبی، عباس(1394)تحلیل مبانی اصل نهم قانون اساسی، گزارش پژوهشی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
  17. ملک افضلی اردکانی، محسن(1389) آثار قاعده حفظ نظام، فصلنامه حکومت اسلامی، سال پانزدهم، شماره چهارم، زمستان 1389.
  18. میرحیدر، دره(1380) مبانی جغرافیای سیاسی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات سمت
  19. هاشمی، سیدمحمد(1398) حقوق اساسی جمهوری اسلامی، جلد اول، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات بنیاد حقوقی میزان.
  20. پرتال دیوان عدالت اداری؛ https://divan-edalat.ir/
  21. پرتال پژوهشکده شورای نگهبان؛ http://www.shora-rc.ir/Portal/Home/
  22. پایگاه خبری مناطق آزاد تجاری- صنعتی، نقشه مناطق آزاد تجاری- صنعتی، freena.ir
  23. سامانه قوانین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، http://rc.majlis.ir/fa/law
  24. شورای نگهبان، پرونده تفسیر اصل یکصد و دوازدهم قانون اساسی: https://www.shora-gc.ir/fa/news/179