جریان شناسی گروههای بنیادگرای اسلامی در خاورمیانه وتاثیر آن بر امنیت ملی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیای سیاسی

2 عضو هییت علمی دانشگاه تربیت پاسداری امام حسین (ع)

3 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی

چکیده

شکل­گیری گروه­های بنیادگرای اسلامی مانند القاعده، طالبان، داعش ، جبهه النصره در خاورمیانه به شکلی اساسی بر روندهای سیاسی این منطقه تاثیر گذاشته و این تاثیر­گذاری علاوه بر ابعاد داخلی دولت­ها، در سطح ژئوپولیتیک منطقه­ای نیز قابل مشاهده است. در واقع، گروه­های بنیاد­گرا با توسعه فعالیت خویش در گسترده قلمروی سرزمینی خاورمیانه، معادلات سیاسی و ژئوپلیتیکی جدیدی در منطقه به وجود آوردند. پدیده بنیادگرایی اسلامی در خاورمیانه که در قالب فعالیت­های گروه های افراطی- تروریستی نمود پیدا کرده، یکی از مشخصه­های بارز پویش­های امنیتی در خاور میانه محسوب می­شود. اما علی رغم اینکه این گروه­ها در یک رویکرد کلی تحت عنوان جریان بنیاد­گرایی مورد بررسی قرار گرفته­اند، در کنار شباهت­های ایدئولوژیکی، تفاوت میان گروه­های افراطی در ابعاد سیاسی به چشم میخورد. سوال محوری این پژوهش بر این مبنا است که، وجوه اشتراک و افتراق گروه­های بنیادگرای طالبان، القاعده، داعش، جبهه النصره و جیش­الاسلام در خاورمیانه کدامند و تاثیر آن بر امنیت ملی ایران چیست؟ یافته­های این پژوهش نشان می­دهد مهمترین وجوه اشتراک این گروه­ها در مولفه مذهبی ایدئولوژیکی، و تفاوت­های آنها نیز در مولفه­های سیاسی می­باشد. و مهمترین تاثیرات  این گروه­های تروریستی بر امنیت ملی ایران تهدید عمق استراتژیک ایران، فراهم کردن بستر مداخله سیاسی و نظامی قدرت­ها ی فرامنطقه­ای، تضعیف در حاکمیت و شکاف در محور مقاومت، رقابت گفتمانی بین شیعه و سنی، به هم خوردن موازنه به نفع رقبای منطقه­ای ایران مد نظر حامیان این گروههای تروریستی بوده است. پژوهش حاضر از روش مطالعه تطبیقی یا مقایسه‌ای با استفاده روش کتابخانه‌ای و اسنادی، کتب مربوطه، نشریات و مطبوعات، مقاله‌ها و مجلات، سایت‌های اینترنتی به کار گرفته شده و در تهیه نقشه  از نرم افزار GIS استفاده شده است

کلیدواژه‌ها


 1- الطویل ، کمیل ، القاعده و خواهرانش ، ترجمه محمد علی پوشی و محد رضا بلوردی ، تهران ، موسسه مطالعات اندیشه سازان نور ، ۱۳۹۱
 ۲-امیری ، مهدی ، ریشه های ظهور و قدرت یابی طالبان ، پایان نامه کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه ازاد واحد تهران مرکزی ،80-1379
 3- ابراهیمی، نبی الله ، گفتمان اسلام سلفی و جهانی شدن امنیت خاورمیانه ، فصلنامه مطالعات راهبردی سال ۱۳، شماره 4، زمستان ۱۳۸۹
 4-اقبال ،اسماعیل ، شریفی ،حسن ، میر سندسی ، سید محمد، درستی ، احمد ، بررسی فرهنگ گفتمان انقلاب اسلامی و گفتمان سلفی ،دو فصلنامه پاسداران فرهنگی انقلاب اسلامی ، دانشگاه افسری و تربیت پاسداران امام حسین ،سال سوم ، شماره 7، بهار و تابستان ،۱۳۹۲
5-امامی ، حسام الدین، افغانستان و ظهور طالبان ،۱۳۷۸
6-جمشیدی راد ، علی ، فرقه وهابیت و اهداف سیاسی آن ، فصلنامه مطالعات سیاسی ، ۱۳۹۱
7-فراستخواه، مقصود. ( 1394 ). ما ایرانیان،تهران: نشر نی.
پاکتچی، احمد. ( 1390 )زمین ههای تاریخی سلفیه، در بنیادگرایی و سلفیه. تهران: دانشگاه امام صادق )ع.
8-عباسی ، حسن، بررسی و ارزیابی القاعده ، چگونگی و چرایی ظهور و افول آن (۲۰۰۱-۲۰۱۰)، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه مازندران ،۱۳۸۹
 8-نخلستانی ،حامد ، قادری ، نفیسه ؛ نگاهی گفتمانی به اسلام هراسی ، فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام ، سال دوم ، شماره 4، زمستان ۱۳۹۱
10- محمودیان ، محمد ، تاثیر اندیشه های نو سلفیسم بر روند فکرت ایدئولوژیک القاعده ، پژوهشنامه علوم سیاسی ،سال هفتم ، شماره 3، تابستان ، ۱۳۹۱
11- Atwan, A. B. (2006), The Secret History ofAl Qaeda, London: Abacus
12-Imran, Ali and Xiaochuan, Dong (2015)” ANALYTICAL HISTORY OF ORIGINS OF DARKNESS IN AFGHANISTAN”, European Journal of Business and Social Sciences, Vol. 4, No. 01, April 2015.
13-Katzman, K. (2010). Afghanistan: Post-Taliban Governance, Security,    and US Policy. Diane Publishing.
14-Hashim, Ahmed S (2014)‘The Islamic State: from Al-Qaeda affiliate to caliphate’, Middle East Policy Council Journal, Winter 2014, Volume XXI, Number 4.
15-Hassan Hassan, (2014) ‘More Than ISIS, Iraq’s Sunni Insurgency’, Sada, Carnegie Endowment for International Peace, 17 June 2014.
16-christopher.Blancard,(2016)The Islamic State and US Policy Crs.Congressional research service
17-Jacobs, Ryan (July 2015), Daesh and Social Media Platforms, See discussions, stats, and author profiles for this publication at
Holmes, Oliver , and Alexander Dziadosz. 2013. 􀂳Special Report: Syria􀂶s Islamists Seize Control as Moderates Dither. Jun 19.
www.Jump up to navigation.com